Moody’s, Türkiye iktisadı için bu yıla ait büyüme iddiasını yüzde 2,6’dan yüzde 4,2’ye ve gelecek yıl için yüzde 2’den yüzde 3’e yükseltti. Bu durum Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in neo-liberal iktisat siyasetlerine dönüşünün akabinde …
Moody’s, Türkiye iktisadı için bu yıla ait büyüme iddiasını yüzde 2,6’dan yüzde 4,2’ye ve gelecek yıl için yüzde 2’den yüzde 3’e yükseltti.
Bu durum Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in neo-liberal iktisat siyasetlerine dönüşünün akabinde gelmesi akıllara Sözcü gazetesi muharriri Soner Yalçın’ın “Size kim not versin” yazısını getirdi.
O yazısını Yalçın, “Amerikan kredi derecelendirme kuruluşları sömürünün aracıdır. Bakan Mehmet Şimşek onların isteklerini yerine getirmektedir, hepsi bu…” sözleriyle bitirirken, hükümetlerin uyguladığı iktisat siyasetlerinin global sermayeyi elinde bulunduran Moody’s üzere derecelendirme şirketleri için kıymetli olduğunu vurgulamıştı.
Soner Yalçın yazısında şu tabirleri kullanmıştı:
Son birkaç yıldır pop iktisatçıların lisanından bir sözcük düşmüyor: Rasyonel.
-“Aman iktisatta rasyonel adımlar atalım!”
Küresel kredi derecelendirme şirketi Moody’s, evvelki gün Türk bankaların “görünümünü” negatiften durağana çevirmesini “Mehmet Şimşek’in rasyonel adımları işe yaramaya başladı” diye yorumladılar.
Kredi derecelendirmeyi biliyorsunuz; şirket yahut ülkenin kredi itibarının belirlenmesidir. Yani:
Borçlunun vaktinde anapara ve faiz ödemeleri yaparak borcunu geri ödeme kabiliyeti olup olmadığına bu şirketler karar veriyor.
Üç büyük Amerikan şirketi; Moody’s, Standard & Poor’s ve Fitch Ratings global sermaye pazarının yüzde 95‘ini denetim ediyor! Dünyadaki şirketlerin-ülkelerin aldıkları borcu/krediyi ödeyip ödeyemeyeceğini bunlar tahmin ediyor.
İyiden berbata verdikleri kredi notları kıymetli; -mesela- düzgün not alırsanız, düşük faiz ödüyorsunuz! Vs.
Bu üç Amerikan şirketi “hassas terazide” mi tartıp kredi notu veriyor?
Soru önemli…
***
Ekonomiyi bilmezseniz tarihsel olayları kavrayamazsınız.
ABD 19’uncu yüzyılda İngilizlerden bağımsızlığını kazanıp dış dünyaya genişlemeye başladı. Ticaret arası arttıkça Amerikalı tüccarlar tanımadıkları müşterilerinin ödeme yapıp yapamayacakları konusunda tereddütte kaldı.
Spekülatif borç verme uygulamaları ABD’de 1837 finans krizine yol açtı.
İşte derecelendirme kuruluşlarının öncüleri bu mali kriz akabinde kuruldu.
İlk ajansı 1841’de New York’ta Lewis Tappan açtı. Onu 1849’da John Bradstreet takip etti. Vs.
Fakat bunlar 1873 ekonomik krizini öngöremediler. Keza ABD, 1907, 1929 gibi finans krizlerini yaşadı. Ticari bankacılığı ile yatırım bankacılığını 1933’de ayıran Amerikan Bankacılık Yasası (Glass-Steagall) kredi derecelendirme şirketlerini biraz sisteme soktu. Bu sistem -ufak tefek arızalarına rağmen- 1980 yılına kadar sağlıklı sürdü.
Küresel sermaye piyasasını tanrı katına yücelten “kumarhane ekonomisi” neoliberalizm, tarih sahnesine çıkınca finans merkezli ekonomi dünyayı tepetaklak etti.
Devletin “kağıt piyasasını” denetlenmesine bile son verildi. Tüm gözler kulaklar üç büyük kredi şirketinin vereceği notlara çevrildi.
ve alışılmış ki bu şirketlerin gücüyle birlikte kârlılığı da inanılmaz arttı.
***
Evet notlar “kuyumcu terazisinde” mi tartılıp veriliyor? Hayır.
Derecelendirme kuruluşları ile ödeme yapan müşterileri ortasında yüksek notlardan faydalanma alakası kuruldu. “Sen bana yüksek not ver, ben sana yüksek para vereyim” çıkar ilgisiydi bu…
Bunun sonucunda 1994 Orange County temerrüdü, Asya ve Rusya mali krizleri, Long-Term Capital Management hedge fonunun 1998 çöküşü, 2001 Enron ve WorldCom iflasları, ve bilhassa de 2008 mortgage krizinde kredi derecelendirme şirketlerinin büyük günahları olduğu ortaya çıktı. Tek örnek vereyim:
Amerikan Enron şirketinin, muhasebe kayıtlarında dolandırıcılık yaptığı 2001 yılında bilinip payları keskin düşüşe geçmesine karşın, bu kredi derecelendirme şirketleri iflastan dört gün öncesine kadar notunu “yatırım yapılabilir” düzeyinde tuttu!
Hangisini yazayım: Mortgage krizi ardından, derecelendirme kuruluşlarının kusurlu oldukları su yüzüne çıktı da ne oldu? Koca bir hiç. Tek kişi sorumluluk duyup istifa bile etmedi.
Economist üzere kimi medya yayınları, üç derecelendirme şirketinin performansını “korkunç” nitelendirse de, 2008 mali krizi bu derecelendirme kuruluşlarının kâr hissesinde sırf minicik düşüş getirdi!
“Derecelendirmeler fikir beyanı olarak yorumlanmalıdır”diyen bu üç şirket, yaptıklarını “ifade özgürlüğü” olarak açıklayıp mahkemelerde hakikat dürüst hesap vermediler!
Pop iktisatçılar bugün hangi rasyonellikten bahsediyor?
Farklı iktisat siyaseti hayata geçirdiğiniz an notunuz eksiden/negatiften kurtulmaz.
Amerikan kredi derecelendirme kuruluşları sömürünün aracıdır. Bakan Mehmet Şimşek onların isteklerini yerine getirmektedir, hepsi bu…
