Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, ABD’deki temasları sonrasında yaptığı açıklamada, ülkede yaptığı görüşmeler, Suriye ile Azerbaycan mevzularına değindi. Fidan, “Suriye konusu memleketler arası gündemdeki yerini korumakta. Maalesef hala istikrarsızlık üreten, bizi de etkileyen bir kriz hali devam etmekte” dedi.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, ABD’deki temasları sonrasında basın mensuplarıyla bir ortaya gelerek kıymetlendirme toplantısı yaptı. Bakan Fidan açıklamalarında şu sözlere yer verdi:
* “Sizlerle bu buluşmamızdan sonra Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Sayın Guterres ile de bir görüşmemiz olacak. Bu görüşmemizin akabinde New York’tan ayrılacağız. Birleşmiş Milletler 78. Genel Konseyi jeopolitik dinamiklerin süratle değiştiği ve stratejik denklemlerin yine kurulmakta olduğu bir devirde gerçekleşti. Ülkemiz bahse husus dinamiklerin ve denklemlerin odağındadır. Bu yılki programımızı iki cümlede özetlemek gerekirse şunu söyleyebiliriz; BM Genel Konseyi sırasında diplomasinin kalbini New York’ta attı, Türkiye’miz ise bu diplomasi trafiğinin tam merkezinde yer aldı.
“HER BAHİSTE BİRÇOK GÖRÜŞME YAPTIK, TOPLANTILARA KATILDIK”
* Türkevi, Sayın Cumhurbaşkanımızın liderliğinde Türk dış siyasetinin geldiği etabın beden bulduğu bir yere dönüşmüştür. Sahiden de Türkiye’nin 21 yılda geldiği nokta dünya gündemini ilgilendiren her bahiste kelam sahibi olan görüş ve yönlendirmelerine başvurulan bir aktör hüviyetindedir. Genel Konseyin bu yılki teması olan herkes için barış, refah, gelişim ve sürdürülebilirlik bahislerine baktığınızda da her bir noktasında Türkiye’nin öncü rolünü göreceksiniz.
* Bugün Ukrayna savaşı başta olmak üzere barış için orta buluculuk yapan, besin krizini önleyen, Karadeniz Tahıl Teşebbüsü için çok katmanlı ve çok paydaşlı bir uğraş gösteren, bölgesel ekonomik ve siyasi işbirliği modelleri geliştiren, global adaletsizlikleri ve eşitsizlikleri çözmek için her türlü imkanı seferber eden bir Türkiye var. Hasebiyle Ukrayna olsun Karabağ olsun Suriye olsun, iklim değişikliği ve çevresel sıkıntılar olsun, stratejik ehemmiyet taşıyan çabucak her mevzuda birçok görüşme yaptık. Toplantılara katıldık.
* Çok bedelli basın mensupları, malumunuz Sayın Cumhurbaşkanımızın New York’ta çok ağır bir programı oldu. 19 Eylül Salı günü Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na hitap ettiler. Yaptıkları konuşma vaktin ruhunu yansıtan, daha adil bir dünya için bir davet, bir manifesto niteliğindeydi. Çok sayıda ülkenin devlet ve hükümet lideri ve NATO Genel Sekreteri’yle görüştüler. Ayrıyeten Sayın Hanımefendinin de bu mühlet zarfında sıfır atık başta olmak üzere etraf ve kültür alanında ülkemizi tanıtan faaliyetleri ve temasları da oldu.
* Sayın Cumhurbaşkanımız New York’tan ayrılmadan evvel kendi programları hakkında basına bilgi verdiler. Birleşmiş Milletler Genel Heyeti Haftası Dışişleri Bakanları için de ağır bir diplomasi trafiğinin yaşandığı bir haftadır. Biz de bu mühlet zarfında Sayın Cumhurbaşkanımıza refakat etmenin yanı sıra birçok ikili ve çok taraflı görüşme yaptık. Bu çerçevede sekizi memleketler arası toplantı olmak üzere toplam 40 görüşme gerçekleştirdik. Maalesef vakit kısıtlamalarından ötürü birçok görüşme talebine karşılık veremedik.
* Türk diplomasisi mevzu ve coğrafya itibariyle çok boyutlu ve çok çeşitlilik arz etmektedir, örneğin dün tıpkı gün içinde Türk dünyasının gururu olan Türk Devletleri Teşkilatının Dışişleri Bakanları toplantısıyla güne başladık. Akabinde ABD Dışişleri Bakanı’yla görüştük. Akabinde Rusya ve İran Dışişleri Bakanları ile Suriye’yi konuştuk. Daha sonra İsrail Dışişleri Bakanı’yla bir ortaya geldik. Akşam Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı ile başta Filistin olmak üzere İslam dünyasını ilgilendiren bahisleri masaya yatırdık. Bu geniş yelpazeye yayılan mevzuları bütün bu paydaşlarla ele alabilecek, tesir bırakabilecek bir devletiz. Birleşmiş Milletler Genel Heyeti Yüksek Seviyeli Haftası’ndaki çalışmalarımız da bunu bir kere daha teyit etmiştir. Doğal ki birçok görüşmenin odak noktasını bu devir Rusya-Ukrayna bağlamındaki gelişmeler başta olmak üzere bölgemizde barış ve güvenliği yakından ilgilendiren hususlar teşkil etti. Bu bağlamda Türkiye’nin memleketler arası barış, kalkınma ve refaha katkılarının bilhassa de global besin güvenliğinin temin yolundaki eforlarının takdir ve ilgiyle izlendiğini bir sefer daha müşahede etme imkanımız oldu.
* Başka yandan malumunuz yüksek seviyeli hafta esnasında Azerbaycan toprak bütünlüğünü ve vatandaşlarının güvenliğini sağlamak üzere Karabağ’da bir operasyon düzenlemek durumunda kaldı. Sayın Cumhurbaşkanımız, Genel Şuraya hitaplarında Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğunu bir kere daha vurguladılar. Bizle temaslarımızda Azerbaycan’ın haklı davasında hep yanında olduğumuzu yineledik. Bu mevzuda Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde tertiplenen toplantıya da Türkiye olarak katıldık ve Azerbaycan’a güçlü takviyemizi beyan ettik. Azerbaycan’ın bu son operasyonu Güney Kafkasya’da istikrar ve olağanlaşma için yeni bir fırsat penceresi aralamıştır. Bu fırsat penceresini vakit varken Ermenistan’ın daha düzgün kıymetlendirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Komşu coğrafyamızda barış, istikrar ve refahın hakim kılınması için var gücümüzle çalışmaya devam edeceğiz Bu ortada bir parantez açayım. Azerbaycan Dışişleri Bakanı Sayın Ceyhun Bayramov çok manalı bir jest yaptı. Kendisi sağ olsun kardeşliğimizin nişanesi olarak kadim Türk toprağı Karabağ’dan bir halı getirdi. Türk dünyasının New York’taki ortak konutuna armağan etti. Biz de bunu Türkevi’mizde gururla taşıyacağız.
* Dün tekrar Amerika Dışişleri Bakanı Blinken ile yaklaşık 45 süren baş başa bir görüşme yaptık. Samimi ve yapan bir görüşme oldu. İki ülke ortasındaki ilgilerin daha üst bir düzeye çıkarılması için önümüzdeki periyotta atılabilecek somut adımları ele aldık. Yani sır değil, Amerika’yla anlaşmazlıklarımızın olduğu kimi bahisler var, bunları önemli müttefiklik ilgisi içerisinde ve karşılıklı hürmet temelinde ele almaktayız.
* Elbette İsveç’in NATO’ya iştirak süreci, Karadeniz’in tahıl teşebbüsü ve Karabağ üzere bölgesel mevzuları da masaya yatırdık, tabiatıyla ikili temaslarımızın yanı sıra çok çeşitli, çok taraflı toplantılara da katıldık. Finlandiyayla öncülüğünü yaptığımız barış için arabuluculuk teşebbüsü dostlar kümesinin 13. toplantısını gerçekleştirdik. Karadeniz Tahıl Teşebbüsü örneğinde olduğu üzere arabuluculuğun ve diplomasinin hala değer arz ettiğini, problemlere barışçıl tahlilin temel önceliğimiz olması gerektiğini hatırlatma imkanımız oldu.
* Tekrar kuruluşuna öncülük ettiğimiz bir öbür teşebbüs olan Medeniyetler İttifakı Dostlar Kümesi bakanlar toplantısını da gerçekleştirdik. 18 yıl evvel İspanya’yla başlattığımız medeniyetler ittifakı teşebbüsünün ne kadar yerinde bir adım olduğunu içinden geçmekte olduğumuz aşırılıklar çağında yine görmekteyiz. Irkçılık ve yabancı düşmanlığı uzun vakitten beri görülmemiş düzeylere çıktı. Avrupa’da kutsal kitabımız Kur’an-ı Kerim’e yönelik alçak taarruzlar ve İslam aksisi hareketler adeta bir salgın haline geldi. Münasebetiyle Medeniyetler İttifakı üzere vizyoner bir teşebbüsün fonksiyonunu yitirmeden sürmesi gerekiyor.
* Toplantı kapsamında ittifakın yüksek temsilcisi Moratinos ve İspanya Dışişleri Bakanı Albares ile de bir ortaya gelme imkanımız oldu. İslam zıddı aksiyonlar, İslam İşbirliği Teşkilatı bünyesinde iştirak ettiğimiz iki toplantının gündemindeydi. İslam İşbirliği Teşkilatı Dışişleri Bakanları Yıllık Uyum Toplantısı’nda İslamofobi ile gayret alanında atacağımız adımları ele aldık. Ve bir ortak bildiri yayınladık. Ayrıyeten kalıcı bir dönüşüm arifesinde olan dünyamızın adaletsizliklerin ortadan kalktığı, barışın adaletin ve vicdanın hakim olduğu bir yer haline gelebilmesi için İslam dünyasının birliğini daha da güçlendirmesi koşul. Bunu da bu toplantıda kuvvetle vurguladık. En vahim global adaletsizliklerin başında elbette Filistin sorunu gelmekte. Toplantıda Doğu Kudüs’ün başşehri olduğu bağımsız, hâkim Filistin devletinin beden bulmasının tek geçerli ve adil ve sürdürülebilir tahlil olduğunu yineledik. İslam İşbirliği Teşkilatı’nın Avrupa’daki Müslümanların durumuna dair temas kümesi toplantısına katıldık.
* Yaşanan İslam aksisi hareketler, nefret telaffuzları ve ayrımcılık nedeniyle Avrupa’da yaşayan Müslümanların telaşlı olduğuna, gerilerinde İslam dünyasını bir ve güçlü halde görmek istediklerine dikkat çektik. Biz bu uğraşta zati ülke olarak öncü ve faal bir rol oynamaktayız. Birleşmiş Milletler ve G20’de kabul edilen ve kutsal kitaplara taarruzları kınayan kararlar ayrıyeten İsveç ve Danimarka’nın mevzuat değişikliğine gitmeye karar vermesi İslam dünyasının ortak hareket ettiğinde sonuç alabileceğini gösterdi yolumuza bu türlü devam edeceğiz. Gelecekte İslam düşmanlığına da ırkçılığa da, yabancı düşmanlığına da yer yok. Dünyanın geleceğini, dünya başkanları 2024te yapılacak, geleceğin tepesinde ele alacaklar.
* Bu sene bakan düzeyinde New York’ta bir hazırlık toplantısı yaptık. Gelecek jenerasyonlar için oluşturmamız gereken global idare modelini istişare ettik. Bugün şöyle bir durum yaşanmakta Güvenlik Kurulu sürecini yerine getiremeyince Birleşmiş Milletler teşkilatı bütünüyle azze düşmekte. Günümüzün jeo-stratejik gerçekliğiyle uyumsuz olan bu kurumun yine yapılandırılması artık stratejik bir zaruret haline gelmiştir. Bu nedenle Sayın Cumhurbaşkanımızın ‘Dünya 5’ten büyüktür’ daveti dünyada yankı uyandırmakta. İnsanlığın değişim beklentisine ses ve nefes olmakta.
* Bu mevzular Meksika, Endonezya, Kore Cumhuriyeti, Türkiye ve Avustralya’nın oluşturduğu MİKTA’nın 24. Dışişleri Bakanları toplantısında da ele alındı. MİKTA olarak G20 yeni daimi doruğunda önderlerimiz bir ortaya gelmişti. Burada da New York’ta da Dışişleri Bakanlığı olarak ortak gündemimize ait mevzuların yakın takibini yapma imkanı bulduk.
* Globalleşmenin sona ermediği lakin raydan çıktığı günümüzde bölgesel dinamikler sürat kazandı. Türk devletleri teşkilatımız jeopolitik ve jeo-ekonomik istikrarlarını derinden sarsıldığı bu periyotta memleketler arası alandaki rolünü her geçen gün daha da pekiştirmekte. Türk devletleri olarak ne kadar bütünleşirsek o kadar güçlü oluyoruz. Türk Evi’nde dün teşkilatımızın Dışişleri Bakanları olarak toplandık. 10. tepemize giden yolda hazırlıklarımızı ele aldık. Gözlemci ülkeler olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Tahsin Ertuğruloğlu ve Macaristan Dışişleri Bakanı ortamızdaydı.
* Türk dünyası olarak yatırımlarımız için ortak fon kurduğumuz, sivil muhafaza sistemi tasarladığımız Turan ismini taşıyan özel iktisat bölgesi açacağımız günleri görmekteyiz. Türk devletleri teşkilatının bu kutlu birlikteliğinin bütün Türk dünyasında heyecan uyandırdığını görmekteyiz. Gerçekten New York’ta bir ortaya geldiğimiz Karaçay Türkü kardeşlerimiz de bunu lisana getirdiler, bütün soydaşlarımızın Türkiye’yi anavatanı bilen kardeşlerimizin ve ümitlerini milletimize bağlayan mazlumların yanında olmaya devam edeceğiz.
* Suriye konusu milletlerarası gündemdeki yerini korumakta. Maalesef hala istikrarsızlık üreten, bizi de etkileyen bir kriz hali devam etmekte. Rusya Dışişleri Bakanı Sayın Lavrov ve İranlı mevkidaşım ile Astana Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda Suriye’yi görüştük. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin özel temsilcisi de toplantının bir kısmında ortamıza katıldı. İnsani yardımların devamı, siyasi sürecin canlandırılması, ateşkes ihlalleri ve başta PKK ve DEAŞ olmak üzere terör örgütlerinin yarattığı güvenlik probleminin da ele aldık. Buradan bir defa daha tekrarlamak isterim. Türkiye olarak PKK, YPG ve DEAŞ dahil tüm terör örgütlerine ve bu çeşit maşalar üzerinden bölgemizde emperyal dizaynlar yapan çevrelere asla alan ve taban bırakmayacağız.
* Değerli basın mensupları, ağır geçen Genel Şura haftasındaki görüşmelerimiz bizim için ehemmiyet taşıyan mevzulardaki tavır ve önceliklerimizin milletlerarası toplumun dikkatine getirilmesi bakımından çok faydalı oldu. Temaslarımızın Türkiye Yüzyılı vizyonumuzun hayata geçirilmesine yönelik çalışmalarımızın desteklenmesi açısından kıymetli olduğunu düşünmekteyim. Sizleri de buradaki temaslarımızın ve bildirilerimizin kamuoyuna yansıtılması konusunda yaptığınız özverili mesai ve sarf ettiğiniz emekler için çok çok teşekkür ediyorum.
SORU-CEVAP
“GERÇEKTEN ARTIK ÖBÜR DEVANIN KALMADIĞINI GÖSTEREN BİR OPERASYON”
* Azerbaycan’ın yaptığı kontr-terör operasyonu hakikaten artık öbür devanın kalmadığını gösteren bir operasyondu. Biliyorsunuz ateşkes mutabakatından sonra üzerinde anlaşılan bahislerin bir kısmı maalesef Ermenistan tarafından hayata geçirilmedi. Azerbaycan’ın uzun müddettir sabırla beklediği, bilhassa iki husus bir Zengezur koridorunun açılması, ikincisi de Karabağ’daki bilhassa Ermeni etnik nüfusun yaşadığı bölgede Azerbaycan egemenliğinin pratikte tesis edilmesinin kıymeti ortada. Bu gerçekleşmediği vakit Azeri kardeşlerimiz haklı olarak sabırsızlıklarını ortaya koydular. Milletlerarası toplumun ve görüşmelerin bu bahiste bir sonuç üretmemesi durumunda gerekeni yapma zaruriliği hissettiler, burada Türkiye olarak biz Azerbaycan’ın bu hareketi yapmadaki zorunluluğunu ve gerekliliğini ilgili muhataplara ilettik.
* Esasen bu hareket çok kısa süren bir harekât oldu bildiğiniz üzere sivil nüfusa dokunmayan, muhakkak silahlı ögelerin tasfiyesini amaç alan, Azerbaycan’ın bölgedeki yasal egemenliğini yolunu açan noktasal bir faaliyet oldu. Bunu da bütün taraflara anlattık. Doğal kimi tarafların bu hususta önemli bir ön yargı içinde olduğunu, Azerbaycan’ın yaptığı harekatın sebeplerini ve nedenlerini anlamadan çok önemli suçlamalar getirdiğini de gördük.
“BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ISLAHATININ YAPILMASI ŞART”
* Çok ileri tezlerin ortaya konduğunu da gördük ancak bizim ortaya koyduğumuz yani rasyonel izahlar yani durumun Azerbaycan’ın lehine anlaşılmasında da tesirli oldu diye düşünüyoruz. Bu değerli bir mevzu. Türkiye’nin Cumhurbaşkanımızın liderliğinde uzun vakittir dillendirdiği bir bahis. Var olan artık bir söyleme dönüştü. Bu telaffuzun siyasete, siyasetin da artık uygulamaya geçmesini beklediğimiz bir etaba geldik. Şu anda artık ortaya çıkan telaffuzların ne kadar haklı olduğunu çabucak hemen bütün dünya kabul etmekte. Bunun ülkeler tarafından kabul edilen bir siyasete dönüşmesi için çok sağlıklı tartışmaların yapılması gerekiyor. Bu bahiste önemli gayretlere gereksinim var. Bilhassa BM Güvenlik Konseyi’ndeki ülkelerin bu mevzuda samimi olmaları gerekiyor.
* Dünyadaki sistemin yine tesis edilmesi, daha kalıcı, barışı ve adil bir hayatın mümkün olması için Birleşmiş Milletler ıslahatının yapılması koşul. Bu bahisteki tartışmalar şu anda devam ediyor. Üzerinde mutabık kalınmış bir perspektif çerçeve ve şu anda yok. Lakin değerli olan bu tartışmanın başlatılmasıydı ve devam etmesi. Ben inanıyorum yani önümüzdeki yakın gelecekte birkaç yıl içerisinde çok sağlıklı kabul edilmiş genel kabul gören formüllerin ortaya çıkacağını düşünüyorum.
* Amerika’yla gündemde olan birçok mevzumuz var. Malumunuz yani jeo-stratejik ekonomik güvenlikle alakalı hususlar var. Bunların başında şu anda bilhassa gündemi meşgul eden Rusya, Ukrayna savaşı ve tahıl muahedesi biliyorsunuz, geçtiğimiz ay ve bu ay Türkiye’nin ağır bir diplomasi trafiği oldu. 17 Temmuz’da nihayete eren Tahıl Mutabakatının yine hayata geçirilmesi için neler yapılabilir, bu bahiste Türkiye’nin ağır uğraşları var. Amerikalılar ve öbür müttefik ülkeler Türkiye’nin yönettiği bu diplomasi trafiğinin sonuçlarını ve ayrıntılarını alışılmış öğrenmek istiyorlar. O bahiste görüşmelerimiz oluyor. Biz de onların bu hususta neler düşündüğünü öğrenme fırsatı buluyoruz açıkçası. Bilhassa geçtiğimiz devirde Tahıl Muahedesinin iki ülke ortasında devam eden savaştan daha farklı bir biçimde ele alınması konusunda bir konsensüs olmasını olmasını sağlamıştır.
* Lakin bu yeni devirde şu izlenimimiz var; gerek Rusya tarafı, gerek Ukrayna tarafı artık beklenen bir tahıl mutabakatını dünya besin güvenliğine katkıda bulunan bir çerçeveden fazla iki ülkenin genel savaş eforlarının faaliyetlerinin bir modülü olarak görme eğilimindeler. Doğal bu bizim işimizi biraz daha yeni periyotta zorlaştıran bir mevzu. Lakin Birleşmiş Milletlerle olan temaslarımız olsun, taraflarla olan temaslarımız olsun, Avrupalılar, Amerikalılar da dahil olmak üzere bu mevzuda ağır adım atmaya devam edeceğiz.
* Öbür bir husus da Karabağ problemiydi, tekrar Sayın Blinken ile görüşürken gündeme gelen. O bahiste yani barışın daimi olması, bölgesel refahın mümkün olması için onlar kendi görüşlerini söylediler. Biz kendi görüşlerimizi ortaya koyduk. Bu noktada aşikâr argümanlarımızın ikna edici olduğu kanaatindeyim. Bölgede atılması gereken adımlar var. Bilhassa Batılı kimi müttefiklerimizin Ermenistan’ı yönlendirirken, tavsiye verirken daha isabetli tavsiyelerde bulunmaları gerekiyor. Yoksa aşikâr tavsiyeler, bölgenin gerçekliğine uygun olmayan dışarıdan verilen tavsiyeler, takviyeler maalesef tahlil yerine, istikrar yerine daha fazla kaosu ve gözyaşını getirmekte.
* Bilhassa başkanlar seviyesinde yapılan görüşmelerde alınan bir karar var. Her iki başkan de olumlu ajandayla mevzuya yaklaşıyorlar, halklarından aldıkları güçlü dayanakla ki her iki tarafta da seçim oldu biliyorsunuz. Türkiye-Yunanistan ortasındaki meseleleri karşılıklı hürmete ve yeterli niyete dayalı bir formda çözülmesi konusunda bir irade var. Bunu yaparken natürel hayata geçirmesi gereken çok çalışma var. Bunların başında Ege’deki gerginliğin tırmanmaması. İki ülke ortasındaki bilhassa Ege Denizi merkezli ekonomik potansiyellerin ortaya çıkartılması. İki ülke ortasındaki gerek devletten devlete, gerek halktan halka temasın artırılması, şirketlerin ortak faaliyetler yürütmesi üzere çok çeşitli başlıklarda iş birliği alanları var. Ben Sayın meslektaşımla da bu bahisleri ağır bir formda görüşmekteyim. Müspet gündemin artırılması, ilerletilmesi ve çeşitlendirilmesi konusunda her iki tarafta neler yapabilir, onu ortaya koyuyoruz.
* Aslında bu tartışmalar şunu gösterdi. Türkiye ve Yunanistan ortasında uzun yıllardır var eden, bizim jenerasyonlarımızdan evvel ortaya çıkmış aslında bir kadro problemlerin bugün bir fırsata dönüştürülerek daha büyük bir refah ve iş birliği düzeneği bölgede oluşturularak çözülmesi mümkün. Yani bu gerçeklik önümüzde duruyor. Sorun buna nasıl ulaşacağız? Hangi metodolojiyle geçeceğiz? Evvelden denenmiş metotlar var. Buradan aldığımız dersler var Bunun üzerine ek edeceğimiz yeni bakış açıları neler olabilir? Yani Türkiye’nin hak ve menfaatlerini kaybetmeden bölgesel istikrarın, barışın ve refahın tesisi tesis edilmesi nasıl mümkün olur? O hususta çalışmalarımız devam ediyor.
* Fakat şunu memnuniyetle söylemek isterim. Yani Yunan tarafını da son derece yapan ve güzel niyetli bir halde mevzuya yaklaştığını an itibariyle görmekteyiz. Ben önümüzdeki günlerde bu yaklaşımın daha somut sonuçlar üreteceğini açıkçası düşünüyorum. Sayın Cumhurbaşkanımızın Selanik’e yapacağı Aralıktaki ziyaret esnasında da bizim bu çalışmalarımızın somutlaşmış halini göreceğimizi düşünüyorum.” AA
