Türkiye’de ilk çay Bursa’da yetiştirilmiş.

Çay; Camellia Sinensis (L) O.Kuntze bitkisinin taze sürgünlerinin değişik yöntemlerle işlenmesi ile elde edilen ve Dünya’ da sudan sonra en çok tüketilen bir gıda ve içecek maddesidir.

Çay; Ülkemizin Doğu Karadeniz kıyılarında (doğu’ da Sarp’ dan başlayarak, batı’ da Araklı deresine kadar) ekonomik bölgede Artvin, Rize iç kısımlarında 10 ila 30 km arasında değişen ve Giresun, Ordu illerini kapsayan tali bölgede 200-215 km’ lik kıyı şeridinde yer yer yetişme ortamı bulan ekonomik değeri yüksek bir bitkidir.

Çay yetiştirme denemeleri ilk defa 1888-1892 yılları arasında Japonya’ dan getirilen çay tohumları ile Bursa’ da yapılmıştır. O yıllarda yeşil diye tanımlanan Bursa İlimizdeki dikimde çayın yetişmesi için gerekli ekolojik şartlar bulunmadığından bu deneme ve gayretlerden başarılı sonuçlar alınmamıştır.

1917 yılında Ali Rıza ERTEN Doğu Karadeniz Bölgesiyle Kafkasya’ da yaptığı inceleme gezisi sırasında Batum ve çevresinde çay, narenciye ve bambu yetiştiğini dikkate alarak, Rize ve çevresinde de çay bitkisinin yetişebileceğini bir raporla bildirmiştir. Bunu üzerine 1924 yılında 407 sayılı kanun çıkartılmış ve Rize Vilayeti ile Borçka kazasında çay yetiştirilmesi hususunda. Ziraat İşleri Genel Müdürü Zihni DERİN görevlendirilmiştir.

Ülkemizde çay yetiştirilmesi konusunda ilk etkili girişimler 1937 yılında başlatılmış ve 50 ton tohumla çay plantasyonlarının tesisine hız verilmiştir. 1938 yılında ilk yaş çay ürünü elde edilerek kuru çay üretimi gerçekleştirilmiştir. 1940 yılında çıkarılan 3788 sayılı kanunla çaycılık güvenceye kavuşturulmuş, ilk çay fabrikası 1947 yılında Rize’ de kurulmuştur.

Önceleri Tarım Bakanlığı tarafından sürdürülen çay tarımı ile ilgili faaliyetler 1950 yılında ekonomik alanda üretime geçildikten bir süre sonra tarımı Tarım Bakanlığınca, yaş çay satın alma ve kuru çay üretimi ve pazarlanması ise Gümrük ve Tekel Bakanlığınca yürütülmüştür. 440 sayılı İktisadi Devlet Teşekkülleri Müesseseleri ve iştirakleri hakkında kanuna dayanılarak 1971 yılında çıkarılan 1497 sayılı kanunla kurulan Çay Kurumu Genel Müdürlüğü Tarım, Üretim ve Pazarlama dahil tüm faaliyetleri üstlenerek 1973 yılında fiilen çalışmaya başlamıştır. 2929 sayılı kanunla kurum 1982 yılında Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü adını almıştır.

4 Aralık 1984 tarih de 3092 sayılı kanunla gerçek ve tüzel kişilere yaş çay satın alma işletme ve paketleme fabrikaları kurup işletme hakkı tanımıştır.

Bugün ülkemizde halen 767 bin dekar alanda yaklaşık 204 bin üretici çay tarımı yapmaktadır.

Çaykur’a ait 46, Özel sektöre ait ise 350 civarında yaş çay işleme fabrikası bulunmaktadır. Özel sektör fabrikalarının 200 civarındakiler kuru çay üretimi yapmaktadır.