Kelebek hastalığı (lupus) Kelebek hastalığı (lupus) neden olur, belirtileri nelerdir? Kelebek hastalığı nasıl tedavi edilir? Kelebek hastalığı, otoimmün hastalıkların en tipik örnekleri arasında yer almakta. Sistemik lupus eritematozus (SLE) hastalığına yakalanan kişinin bağışıklık sistemi, kendi vücuduna ait dokuları tanımada sorun yaşıyor, onları “yabancı” olarak görüyor ve kendi dokularına savaş açıyor.
Ağır seyredebilen ve tedavi edilmezse hayati tehdit yaratabilen kelebek hastalığı, en çok 15-45 yaş arasındaki, yani doğurganlık çağındaki genç kadınlarda görülüyor. Nadiren çocuklarda, yaşlılarda ve erkeklerde de SLE ortaya çıkabiliyor.
Romatoloji Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Soy, kelebek hastalığının görülme yaşı ve sıklığıyla ilgili, “Sistemik lupus eritematozus hastalığı her yaşta görülebilir. Amerika’de elde edilen verilere göre SLE, yüz binlik bir erişkin popülasyonunda senede 3-6 yeni hasta sıklığındadır. Yani her sene yüz bin kişinin 3 ila 6 kadarında yeni SLE hastalığı gelişir. Ülkemizde sıklığın biraz daha düşük oranlarda olduğu düşünülmektedir” değerlendirmesinde bulunuyor.
SLE hastalarına soğuk günler için uyarı yaparak kışın sıkı giyinmelerini, enfeksiyondan korunmalarını, mevsime uygun beslenmelerini, özetle bağışıklık sistemlerini kuvvetli tutmalarını öneren Romatolog Prof. Dr. Mehmet Soy, 5 soru-5 cevapla kelebek hastalığını şöyle anlatıyor:
Lupus, burun sırtından yanaklara doğru uzayan, güneşe maruz kalmakla artan kızarıklık, eklemlerde ağrı ve şişme, ateş, kilogram kaybı gibi belirtiler gösteren, böbrek, akciğer, beyin, kalp, kemik iliği gibi pek çok organı etkileyebilen önemli bir hastalıktır. Oluşum mekanizması; bağışıklık sisteminin kendi vücudumuza ait dokuları tanımada sorunlar yaşaması ve kendi dokularımıza karşı savaş vermesidir. Yani SLE bir otoimmün hastalıktır.
2- Kelebek hastalığının nedenleri nelerdir?
Lupus hastalığının gerçek nedeni bilinmemektedir. Ancak, eldeki veriler değerlendirildiğinde genetik, enfeksiyonlar, hormonlar, ultraviyole ışınları ve bazı kimyasal maddelerle ilişkili olduğu düşünülmektedir. Bu faktörlerin etkisiyle, bağışıklık sistemi normal dışı işlevlerde bulunarak kendi dokularına karşı savaş vermeye başlamaktadır. Sonuç olarak SLE genetik olarak yatkın bireylerde, bazı çevresel faktörlerin tetiklemesi ile oluşan bir hastalıktır.
SLE, birden fazla sistemi etkileyen bir hastalıktır. Açıklanamayan ateş, kilogram kaybı gibi bünyesel belirtiler, deri ve mukozalarda yaralar, eklem ağrısı ve şişmesi, hematolojik (kan) bulguları, böbrek, akciğer, merkezi sinir sistemi tutulumu olabilir. Lupus hastalığında en sık görülen belirtillerin bazılarını şu biçimde sıralayabiliriz:
– Yorgunluk.
– Halsizlik.
– Burun ve yanaklarda kelebek biçiminde döküntü. Cildin, güneşe maruz kaldığı her yerinde bu döküntü ve kızarıklıklar oluşabilir.
– Damar iltihabı. Tırnakların etrafında leke biçiminde cilt altı kanama, ağız mukozasında iltihaplanma yapabilir.
– Saç dökülmesi olabilir.
– Parmak uçlarında soğukta ortaya çıkan beyaz ve mor renk değişiminin olduğu raynaud sendromu gelişebilir.
– Eklem ağrısı, eklem iltihabına bağlı şişme, kızarma ve ısı artışı olabilir.
– Kaslarda ağrı ve iltihap gelişebilir.
– Böbrek tutulumu hastaların % 70’inde görülür. Ağır vakalarda böbrek yetmezliğine kadar gidebilen böbrek iltihabı görülebilir.
– Migren, epilepsi, inme, denge sorunları gibi belirtiler ve psikolojik problemler olabilir, inme gelişebilir.
– Sindirim sorunları yaşanır.
– Göğüs ağrısı gibi akciğer veya kalp zarında iltihaplanma bulguları vardır. Kalp zarı iltihaplanması, yani perikardit lupusta sıktır.
– Zatürre (pnömoni) gelişebilir.
– Lenf nodları, dalak ve karaciğerde büyüme olabilir.
Prof. Dr. Mehmet SoyProf. Dr. Mehmet Soy
4- Kelebek hastalığı (Lupus) tanısı nasıl konur?
Öncelikle hastanın detaylı öyküsü ve fizik muayenesi yapılır. Açıklanamayan eklem ağrıları, deride özellikle güneş gören alanlarda kızarıklıklar, ateş, kilogram kaybı gibi yakınmaların varlığında hasta tetkik edilmelidir. Genel biyokimyasal testler, idrar testleri, Anti- Nükleer Antikor (ANA), ENA, anti-dsDNA, kompleman düzeyleri, bazı virüslere yönelik araştırmalar, akciğer grafisi gibi pek çok tetkik yapılır. Duruma göre ek tahliller, deri lezyonu var ise biyopsi yapılabilir. Ayrıca böbrek tutulumu düşünülen hastalardan böbrek biyopsisi yapılması gerekebilir. Tutulan organlara yönelik ek tetkikler de yapılabilir.
SLE tedavisi, pek çok iltihaplı romatizmada olduğu gibi uzun ve karmaşıktır. Genel olarak hastaların uzun vadeli güneşten kaçınmaları, düzenli bir yaşam sürmeleri, enfeksiyonlara karşı önlem almaları- aşılanmaları, düzenli beslenmeleri, kimyasal içerikli gıdalardan uzak durmaları, aşırı stresten kaçınmaları önerilir. Ayrıca takiplerini aksatmamaları, ilaçlarını hekimlerine danışmadan kesmemeleri, kadın hastaların gebelik planlarını muhakkak hekime danışmaları gereklidir. Özellikle organ tutulumu olan hastaların yüksek doz ve uzun vadeli kortizon kullanması gerekebilir.
Tedavi edilmeyen kelebek hastalığının vücutta yaratacağı etkilere de değinen Soy, “SLE’ye bağlı şekilde gelişen böbrek, beyin gibi organ tutulumları ve enfeksiyonlar hasta hayatını tehdit edebilir. Ayrıca kullanılacak olan ilaçlar sebebi ile de hastanın zarar görmesi mümkündür” diye konuşuyor.
Kelebek hastalığında genetik yatkınlığın çok önemli bir faktör olduğunu ancak bazı çevresel etkenlerin de genetik yatkınlığı arttırıp hastalığı tetiklediğini vurgulayan Dr. Mehmet Soy, ultraviyole ışınlarının bunların tetikleyiciler arasında en iyi bilinenlerden olduğunu belirtiyor.
Soy, kelebek hastalarının daha rahat yaşamalarını sağlayacak tedbirler hakkında ise şunları söylüyor:
“SLE hastalarının güneşe çıkacakları zaman yüksek faktörlü (50 ve üstü) güneş kremleri kullanmaları, şapka takmaları, uzun kollu giyinmeleri, güneş ışınlarına maruziyeti azaltma bakımından önemlidir. Ayrıca sigara içimi de yatkın bireyde hastalığın tetiklenmesine yol açabilir. Sigara içmenin, anti-DNA antikorlarını tetiklediği gösterilmiştir. Ayrıca sigara antimalaryal değimiz bazı ilaçların etkinliğini de azaltabilir. SLE riski yüksek olan kişilerin sigara içmemesi, içiyorsa bir an evvel bırakması önerilir. Enfeksiyonlardan korunmak önemli olabilir. Kışın sıkı giyinmek, mevsimine uygun beslenmek, meyve-sebze yemek, yeterli uyku uyumak, düzenli spor yapmak bağışıklık sisteminin düzenli çalışması için önemlidir. Ayrıca stresten uzak yaşam önerilir.”
Çocuğunda kelebek hastalığı olan ailelerin dikkat edeceği noktalardan birisi de düzenli doktor takibi. Bunun beraberinde ailelerin, çocuklarının tedavilerini aksatmadan uygulamaları ve hekimin tavsiyeleri doğrultusunda davranmaları, hastalığın kontrol altına alınması açısından önemli.
Haber: Tülay Karabağ
