Kamunun yerli malı alımı önünde engel kalmadı. Kamu alımlarında, idareleri yerli malı kullanımına yönelik ilave zorlayıcı hükümler getirildi. Mal ve hizmet ihalelerinin usul yönetmeliklerinde yapılan değişikliklerle, şartnamelere yerli istekli ya da yerli malını engelleyici özel hükümler konulamayacak. Düzenlemeler 20 Ekim günü yürürlüğe girecek…
Kamu ihale sistemi içinde, 2020’nin ilk altı ayı sonunda, eşik değerin üzerinde (yabancıların katılımına açık) mal, hizmet, danışmanlık alımı ve yapım işleri için açılan ihalelerin adet bazında yüzde 39,9’unda, tutar bazında ise yüzde 43,39’unda yerli malı veya yerli istekli lehine fiyat avantajı sağlanacağı şartnamelere yazıldı. Kamu İhale Kurumu verilerine göre, aynı kapsamda bir önceki yılın aynı döneminde adet bazında yüzde 42,76, tutar bazında ise yüzde 46,98 oranında şartnamelere yerli istekli ya da yerli malı fiyat avantajı sağlanacağı bildirimi konulmuştu.
AB mevzuatına uygun
Türkiye uzun zamandır kamu alımlarında yerli istekli ve yerli malı payını artırmak için çalışmalar yapıyor. Bu uygulama; AB mevzuatına uygun şekilde, eşik değerin üzerindeki kamu alımlarında yerli istekli veya yerli malı kullanımı halinde, yüzde 15 daha pahalı teklif olsa da alıcıya yerli istekli-yerli malını tercih etme hakkı tanıyor.
Mevzuatta; ihaleyi yürüten birimin tercihine bırakılan bu hak, bürokrasinin ucuz fiyat yerine pahalıyı tercih etmesi halinde soruşturmaya uğrayacağı kaygısı gerekçesiyle uygulanmadığı eleştirilerine neden olmuştu. 2014 yılından bu yana yerli istekli ve yerli malı kullanımına yönelik olarak zorunluluğu da kapsayan düzenleme yürürlükte bulunuyor.
Buna karşılık; idarelerin özellikle mal ve hizmet tercih etmek için şartnamelerde özel hükümler koyduğu yönünde eleştiriler gündeme geldi. Genel olarak ihale sisteminde “ürün tarifi” olarak adlandırılan, ihalelere girebilecek mal ve hizmetlerin bazı özelliklerinin şartnameye yazılmasıyla diğerlerinin şansını ortadan kaldıran uygulamalar uzun süredir eleştiri konusuydu.
Kamunun mal ve hizmet alımlarına yönelik uygulama yönetmeliklerinde 30 Eylül günü yapılan düzenleme ile yerli malı ve yerli istekli lehine fiyat avantajı kullanılacak ihalelerde; şartnamelere yönelik özel düzenleme yapıldı.
Hizmet alımları usul yönetmeliğinde; “Bu şartnamelerde yerli isteklilerin katılımını engelleyici düzenlemelere yer verilemez.” Mal alımı usul yönetmeliğinde ise “Bu şartnamelerde yerli malı teklif edilmesini engelleyici düzenlemelere yer verilemez” fıkraları eklendi. Ayrıca hizmet alımlarına yönelik usul yönetmeliğine “İhale konusu işte kullanılacak malzeme, araç, teçhizat, makine ve ekipmanın teknik özellikleri; öncelikle yerli malının da kullanılmasını sağlayacak şekilde belirlenir. Bunlara ilişkin kullanım kılavuzlarına yönelik teknik şartnamede düzenleme yapılabilir” fıkrasıyla yerli istekli lehine ilave bir düzenleme yapıldı.
