Jeomanyetik fırtına (ya da geomanyetik fırtına), Dünya’nın manyetik alanının güneş rüzgarları ve güneşten gelen yüklü parçacıklar tarafından etkilenmesi sonucu ortaya çıkan bir tabiat olayıdır. Güneş, daima olarak yüklü parçacıklar ve plazma akıntıları yayarak güneş rüzgarını oluşturur. Bu güneş rüzgarları Dünya’ya ulaştığında, Dünya’nın manyetik alanı ile etkileşime girer.
Jeomanyetik fırtınalar, güneş rüzgarlarının Dünya’nın manyetik alanına nüfuz etmesi sonucu manyetosferde değişikliklere neden olurlar. Bu manyetik fırtınalar, manyetosferdeki manyetik alanların dalgalanmasına, manyetik fırtına sırasında manyetik kutupların kaymasına ve Dünya’nın yüzeyindeki manyetik alanın bozulmasına yol açabilir. Ayrıyeten manyetik fırtınalar, radyo bağlantısını, uydu sistemlerini, elektrik iletim çizgilerini ve GPS üzere teknolojileri olumsuz etkileyebilir.
Jeomanyetik fırtına, Dünya’nın manyetik alanıyla etkileşime giren güneş rüzgarı şok dalgası ve/veya manyetik alan bulutu nedeniyle Dünya’nın manyetosferinde meydana gelen süreksiz bir rahatsızlıktır. Güneş rüzgarı, Güneş’in yüzeyinden püsküren yüklü parçacıklardan oluşan bir akıntıdır. Güneş aktivitesi yüksek olduğunda, güneş rüzgarı daha ağır ve süratli olabilir. Bu, daha güçlü jeomanyetik fırtınalara neden olabilir.
Jeomanyetik fırtınalar, Dünya’nın manyetik alanını bozarak, auroraların daha parlak görünmesine, elektrik şebekelerinde kesintilere, bağlantı ve navigasyon sistemlerinde sıkıntılara ve hatta uydulara ziyan verebilir.
Jeomanyetik fırtınalar, Güneş’in 11 yıllık döngüsünün tepesinde en yaygın olarak görülür. Bu periyotta, güneş rüzgarı daha ağır ve süratlidir. Son 11 yıllık döngünün doruğu 2014 yılındaydı.
JEOMANYETİK FIRTINA TESİRLERİ NELER?
Jeomanyetik fırtınalar, Dünya’nın manyetosferini etkileyerek aşağıdakileri yapabilir:
Dünya’nın manyetik alanının yoğunluğunun değişmesine neden olabilir.
Dünya’nın manyetik alanındaki çizgilerin istikametinin değişmesine neden olabilir.
Dünya’nın manyetosferinde akımlara neden olabilir.
Jeomanyetik fırtınaların tesirleri aşağıdakileri içerebilir:
Kuzey ışıklarının (aurora) daha parlak görünmesine neden olabilir.
Elektrik şebekelerinde kesintilere neden olabilir.
İletişim ve navigasyon sistemlerinde meselelere neden olabilir.
Uydulara ziyan verebilir.
Jeomanyetik fırtınalar, Dünya’nın güvenliği ve iktisadı için potansiyel riskler oluşturabilir.
Güneş aktivitesini izlemek ve jeomanyetik fırtınaları iddia etmek için çeşitli araçlar kullanılmaktadır.
