Ege’de direnişin ismi: Yörük Ali Efe. Kurtuluş Savaşı‘nda gösterdiği kahramanlıklar ve Batı ile Güney Anadolu’da düşmana ilk düzenli baskını yapmasından dolayı “efelerin efesi” olarak bilinen Yörük Ali Efe, ölümünün ardından 67 yıl geçmesine rağmen Türk milletinin gönlündeki yerini koruyor. Ege’de direnişin ismi: Yörük Ali Efe.
Milli mücadelede Nazilli ve Aydın bölgesinde gösterdiği kahramanlıklarla düşmana geçit vermeyen Yörük Ali Efe’nin, Aydın’ın Yenipazar ilçesinde müzeye dönüştürülen Yörük Ali Efe Evi ve Müzesi‘ni her yıl on binlerce kişi ziyaret ediyor.
Müzede kahramanın kullandığı silahlar, kıyafetler, istiklal madalyası ile yakınlarının bağışladığı eşyalar sergileniyor. Müzeyi ziyaret edenler daha sonra bahçede bulunan Yörük Ali Efe’nin mezarı başında dua ediyor.
Nazilli ilçesinde yaşayan ve Yörük Ali Efe’yi anlatan 3 ciltlik kitap yazan emekli edebiyat öğretmeni yazar Sabahattin Burhan (64), çocukluğunda halk arasında büyük bir kahraman olarak gösterilmesinden dolayı efeye hayranlık duyduğunu söyledi. Burhan, 11 yaşındayken eline kalem kağıt alıp Yörük Ali Efe’yi gören ve onunla silah arkadaşlığı yapan kişilerle konuşmaya karar verdiğini anlattı.
Yörük Ali Efe’nin büyük bir halk kahramanı olduğunu anlatan Burhan, “Çok dürüst bir insan. Efelik kurallarını sonuna kadar yerine getiren biriydi. Irz, namus ve vatan onun için her şeydi. Ben çocukları ve köylüleriyle konuştuğumda, ‘Yörük Ali nasıl biriydi?’ diye sorduğumda birçoğu ağlamıştı. Yörük Ali sevgisi böyle kalplerine işlemişti.” dedi.
Burhan, Batı ve Güney Anadolu’da yapılan ilk düzenli baskının başında Yörük Ali Efe’nin olduğunu ve Yörük Ali’nin efelikten hiçbir zaman taviz vermediğini vurguladı.
Burhan, 16 Haziran 1919 sabahında Malgaç Köprüsü yakınlarındaki düşman karakoluna yapılan baskına ilişkin edindiği bilgileri de paylaşarak, Yörük Ali Efe’nin sürünerek Yunan mevzisine gittiğini, Yunan nöbetçiyi arkadan dürtüp “Hey koca erkek! Seni arkadan vurmayı efeliğime yediremedim.” dediğini anlattı.
Tüm efeleri kendi etrafında toplayıp birlikte hareket edilmesini sağladığı için Yörük Ali Efe’ye “efelerin efesi” dendiğini kaydeden Burhan, Yörük Ali’nin aynı zamanda keskin bir nişancı olduğunu aktardı.
Burhan, “Aydın işgal edildiğinde Yörük Ali Efe de oraya gidiyor. Yörük Ali oraya girdiğinde Aydın yanıyor, toplar gürlüyor. Beraberindekilerle Bey Camisi’ne kadar geliyor. Ateşin nereden edildiğini araştırmaya çalışıyorlar. Sonra minareden mitralyözle ateş edildiğini gören Yörük Ali Efe tek atışla mitralyözle ateş eden kişiyi alnından vurmuştur.” ifadelerini kullandı.
Ayda 2 bin kişinin ziyaret ettiği Yörük Ali Efe Evi ve Müzesi’ni gezen Ayşe Çevik, burada Milli Mücadele ruhununu gördüğünü, böyle bir kahramanın evinin müzeye dönüştürülmesinden dolayı mutlu olduğunu söyledi.
İzmir’den gelen Mehmet Bozbey, ilçeyi her ziyaretinde buraya uğradığını, kendisinin de bir Yörük torunu olduğunu belirterek, “Gelecek nesillere bunların aktarılması çok önemli. Milli Mücadele şu anda da veriyoruz. Aynı ruhta olmamız gerekiyor. Bu milli ruha ihtiyacımız var. Tarihimizi araştırmaya, gençlerimizi bu yönde anlatmaya çok büyük bir ihtiyacımız var.” dedi.
Düğün öncesi damatlığıyla müzeye fotoğraf çektirmeye gelen Yakup Küçükyavaş, “Yörük Ali Efe Aydın’ımıza, vatanımıza çok büyük katkıları olan bir insan. Biz de hem tarihimizi yeniden görelim hem de en güzel günümüzü burada ölümsüzleştirerek çocuklarımıza fotoğraflarımızı gösterdiğimizde tarihimizi anlatmış oluruz düşüncesiyle geldik.” ifadelerini kullandı.
Müzeyi gezdikten sonra gözyaşlarına hakim olamadığını söyleyen Ayşe Başgöl de “Duygulanmamak elde değil. Onlar bu vatana hizmet eden kişiler. Bize bıraktılar, biz de onlar sayesinde yaşıyoruz. Yeni nesillere buranın anlatılması çok önemli. Gençler buraya gelsin görsün.” diye konuştu.
Aydın’ın Sultanhisar ilçesi Kavaklı Köyü’nde 1895’te dünyaya gelen Yörük Ali Efe, 19 yaşında Aydın dağlarındaki gruba katıldı ve kısa süre içerisinde tüm zeybeklerin güvenini ve sevgisini kazandı.
Alanyalı Molla Ahmet Efendi’nin hayatını kaybetmesinin ardından grubun başına geçen Yörük Ali, ezilenlerin, mağdur edilenlerin, güçsüzlerin yanında oldu, halk tarafından destek gördü.
Düşman işgaline uğrayan İzmir, Aydın ve Nazilli’nin kurtarılması için Milli Mücadelede yer alan Yörük Ali Efe, arkadaşlarıyla birlikte Sultanhisar ilçesinde Malgaç demiryolu köprüsü yanındaki güçlü ve tam teçhizatlı düşman karakoluna baskın yaptı.
16 Haziran 1919’da Batı ve Güney Anadolu’da düzenli, bilinçli ve milli şuurla düşmana yapılan ilk baskını gerçekleştiren Yörük Ali Efe ve arkadaşları, düşmanı bozguna uğrattı, karakolu tümüyle imha etti.
Yaptığı baskınlarla düşmana büyük zayiatlar verdiren Yörük Ali Efe, düzenli ordunun kurulması üzerine emrindeki savaş deneyimi çok iyi olan büyük bir grubu orduyla bütünleştirdi. Kendisi de Milli Aydın Cephesi Komutanı olarak savaş sona erene kadar vatani görevini sürdürdü.
Milli mücadeledeki başarılarından dolayı TBMM tarafından İstiklal Madalyası verilen ve Cumhuriyet döneminde Yörük soyadını alan Ali Efe, Kurtuluş Savaşı’ndan sonra bir süre İzmir’de yaşadı.
İzmir’de 1951’de geçirdiği tramvay kazasında bacaklarına kaybeden Yörük Ali Efe, tedavi için gittiği Bursa’da hayatını kaybetti.
Yörük Ali Efe’nin mezarı, bir dönem karargah olarak da kullandığı Aydın’ın Yenipazar ilçesinde bulunuyor.ay
